Frans Baake: de verwachting, de ervaring en de herinnering

[in]visible in 2009: 62 gesloten en tegen elkaar liggende kunstenaarsboeken van Frans Baake,
uitgestald op twee aan elkaar geschoven tafels, die al aanwezig waren in de ruimte (foto: Frans Baake).

Frans Baake (fragmenten uit: Splendid Isolation 1992)
Frans Baake is vanaf 1982 gespecialiseerd in het maken en uitgeven van kunstenaarsboeken. Tijdens de tentoonstelling ‘[in]visible’ in 2009 over de presentatievormen van het kunstenaarsboek waren maar liefst 62 boeken van Baake te zien. Hij gebruikt in zijn kunstenaarsboeken grafische technieken als houtsneden, linosneden en zeefdrukken, aangevuld met foto's en teksten. Er wordt gebruik gemaakt van een sobere beeldtaal, de kunst van het weglaten. De boeken zijn handingebonden in gelimiteerde oplagen. De werken zijn geïnspireerd naar aanleiding van reizen naar (afgelegen) eilanden. Baake verblijft graag op deze desolate plekken. Het zijn voornamelijk kale, mistige en winderige noordelijke eilanden. Zo maakte hij in de loop der jaren reizen naar de Aleoeten, Azoren, Falklands, St. Pierre & Miquelon, Vuurland en IJsland. Op reis maakt hij schetsen, analoge foto’s en notities. De boeken gaan niet direct over het betreffende eiland of landschap, maar het zijn conceptmatige uitgangspunten die gehanteerd worden. Er is een aanleiding in de vorm van verhalen die hij vooraf raadpleegt of andersoortige documentatie over de streek, de reis zelf en de terugkeer in het atelier. Daarmee zijn ook drie bronnen tot beeldvorming aangegeven die hij in zijn werk gebruikt: de verwachting, de ervaring en de herinnering.

Frans Baake: Ilhas 2002 (foto: Johan Ghijsels)
Zo heeft ieder eiland voor hem een eigen betekenis. Een voorbeeld is het boek "Ilhas" (Eigen beheer, Enschede 2002, oplage 75 gen./ges.), waarin enkele eilanden der Azoren tot woord en beeld wordt gebracht. Reproducties van zijn fotowerken gecombineerd met prachtige typografische teksten in boekdruk. Geen echte reisgids, maar een "Step-By-Step Guide". Op het eiland Flores heeft Baake alle zeven kratermeren gefotografeerd met een onvoorspelbare Lomo-camera, om vier afbeeldingen te krijgen op een foto. De titel verwijst daarmee naar twee betekenissen van het Nederlandse woord ‘meer’, die ‘meer’ en ‘meer’ betekent. Dit wordt ook uitgedrukt als ‘Meer Meer Meer...’ op de achterkant van de foto's in de uitgave "Meer" (Eigen beheer, 2002, oplage 250 ges.). De foto's zijn in leporello (uitgevouwen 49,5 x 4.7 cm) in een plastic doosje uitgevoerd. Met deze uitgave bewijst Baake zijn conceptuele inslag en het gevoel voor een beeldtaal waarmee met weinig veel wordt gezegd.

"Een boek bevat geheimen. ‘The Chain’ (Eigen beheer, Amsterdam 1989, oplage 100  ges./gen.) bijvoorbeeld is een verzameling indrukken van een bezoek aan de Aleoeten-eilanden - een vergeten deel van de Verenigde Staten, gelegen in de Beringzee. De oorspronkelijke cultuur van deze eilanden is aan het verdwijnen. Het mystieke van de beeldenreeks in het boek probeert het vergelegene dichtbij te halen maar heft het verborgene niet op".

De boeken ontstaan niet met een van te voren opgezet plan. De foto’s moeten voor een tijdje vergeten worden, om vervolgens op het juiste moment hun bestemming te vinden. Gegeven is dat uit iedere reis ‘iets’ voort moet komen, al is het geen gegeven dat het een boek moet zijn. Vaak ontstaat er wel iets op soortgelijke wijze. Het kan ook zijn dat foto’s jarenlang in het archief zitten en dan samengevoegd worden in een passende uitgave. De structuur in zijn boeken is als zodanig niet ordenend in de tijd maar een gelaagdheid en zelf verwevenheid van deze uit verschillende bronnen voortkomende interpretaties. Zo is ook het kunstenaarsboek "Splendid Isolation" (Uitgave Artists’ Books, Heerlen 1992, oplage 200 ges.) ontstaan, waarin een aantal foto's opgenomen zijn van een aantal reizen van afgelopen jaren. Hierop zijn opvallende kleurkenmerken te zien. Deze kleuren zijn duidelijk te onderscheiden en zijn geïsoleerd in het beeld. Baake reageert hierop door kleurrijke composities af te beelden naast de (foto)bron. De kleuren van deze houtsnedes komen overeen met de kleuren in de foto's.


Frans Baake (fragmenten uit: isLANDings 2007)
Baake's wat korrelige zwart/wit foto’s en wazige kleurenfoto's, die dikwijls doen denken aan de fotoreportages van de Land Art uit de jaren zestig en zeventig, zijn niet gerangschikt op structuren of oppervlakten van objecten, wegen en bruggen en van het landschap. Er worden geen mensen op de foto’s van Baake afgebeeld. Het merendeel bestaat uit onherbergzame landschappen zonder menselijke aanwezigheid. Een karakteristiek voorbeeld is het boek "isLANDings" (Eigen publicatie Enschede 2007 oplage 28 gen./ges.). Hierin wordt naast de foto's van de bezochte eilanden op een speelse manier in linosnede de namen van elf eilanden afgedrukt en hoe deze zijn bereikt.

Baake's conceptuele uitgangspunt en de betekenis van een eiland komen ook prachtig samen in het kunstenaarsboek "Aits & Eyots" (Eigen beheer, Enschede 2011, oplage 200). "Op een herfstachtige zaterdag in oktober 2010 maakt beeldend kunstenaar Frans Baake een rondgang langs enkele eilandjes in de Theems met de bedoeling om er een uitgave in eigen beheer van te maken. Naar het schijnt bevinden zich maar liefst 97 natuurlijke eilandjes in de rivier en enkele kunstmatig die dienst doen als sluizen. De meeste eilandjes, die men als ‘aits’ of ‘eyots’ aanduidt (uitspraak in beide gevallen hetzelfde) zijn onbewoond. Op enkele wonen welgestelden, op andere woont niemand". Samen met een metgezel bezocht Baake een aantal eilandjes. Vooraf werden een aantal voorkeuren genoteerd, waarvan vanaf land en de boot deze werden bekeken. Uiteindelijk zijn vier eilanden daadwerkelijk die zaterdag bezocht.

"Frans Baake: de verwachting, de ervaring en de herinnering" is i.s.m Frans Baake tot standgekomen.

Bronnen: Verzamelde Werken (1992), www.in-visible.nl en www.fransbaake.nl.


Frans Baake (fragmenten uit: Splendid Isolation 1992)
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...